دانه کلزا دارای مواد معدنی و از ارزش غذایی بالایی برخورداراست در ادامه به بررسی ویژگی ها و مصارف دانه کلزا می پردازیم.
دانه کلزا
نام علمی کلزا Brassica campestris L ، نام فرانسوی آن colza و نام انگیلسی آن Rape می باشد .
این گیاه یک تا دو سال با ساقه ای به ارتفاع حدودا 150 سانتی متر و ریشه عمودی ،دراز و دوکی شکل است .
برگ های بوته کلزا سبز حنایی رنگ ، تخم مرغی ، دنده ایی اره ایی با گل های سفید مایل به زرد و میوه ی آن نیام و غلاف میوه دراز است .
دانه های سیاه و کروی شکل سرشار از روغن در آن می باشد .
طبیعت دانه کلزا گرم است و حاومی املاح معدنی و چربی می باشد .
دانه (تخم) کلزا متشکل از :
- 25 تا 55 درصد روغن
- 18 تا 24 درصد پروتئین
- 12 تا 20 درصد پوست است
ارقام اصلاح شده کلزا که امروزه با نام کانولا خوانده می شود از میزان کمتری گلوکورینولات برخوردار است .
نحوه مصرف روغن کلزا
روغن کلزا به یکی از روغن های خوراکی رسمی تبدیل شده که ارزش غذایی بسیاری دارد که پس از فرآوری سموم آن به روش های فنی سمیت اسید اروسیک گرفته خواهد شد.
به علت اینکه مواد ضدتغذیه ایی کمتری در آن وجود دارد برای مصرف انسان یا تک معده ایی بسیار مناسب است .
روغن کلزا
به علت اسیدهای چرب اشباع نشده و فاقد کلسترول روغن کلزا از خاصیت بسیار بالایی برخوردار است .
روغن کلزا در شرایط آب و هوایی متفاوت تنوع زیادی در ترکیب اسیدهای چرب آن وجود دارد که قابل مشاهده است .
در برخی از انواع کلزا که در گروهی به نام کانولا وجود دارد داراری کمتر از 30 میکرومول گلوکوزینولات در هر گرم کنجلاله وجود دارد.
حدودا 2 درصد یا کمتر دارای اسید اروسیک بوده و روغن آن به صورت خوراکی مصرف می شود .
تاریخچه روغن کلزا
به علت وجود روغن در دانه کلزا ، این گیاه برای ادوار پی در پی کشت می شد که محل رویش آن در ابتدا کرانه شرقی دریای مدیترانه بود که مصرف آن سابقه بسیار طولانی دارد .
برخی از شواهد بیان می کنند که در 2000سال پیش از میلاد مسیح در هند از این روغن استفاده میشده است .
در اروپای میانه این گیاه از قرن چهاردهم کشت میشد و از قرن هفدهم میلادی تا به اکنون این گیاه در مقیاس های بزرگ در اروپا کشت می شود .
کشت کلزا
به علت کمبود عناصر کم مصرف در خاک عملکرد عناصر پرمصرف تحت تاثیر قرار می گیرند .
و باعث کاهش عملکرد گیاهان می شود در کلزا بیشترین مصرف مواد غذایی آن از زمان رشد گیاه تا هنگام گل دهی می باشد .
در کشت و رشد گیاه کلزا چندین موارد بسیار در کیفیت آن تاثیرگذار است مثلا روی و آهن برای رشد این گیاه ضروری است
و در فرآیند فیزیولوژیکی مثل فتوسنتز و تولید هورمون های رشد و همچین تشکیل کلروفیل گیاهی دخیل هستند
و نبود آن عدم توازن عناصر غذایی در گیاه را به وجود می آورد و در نهایت به کاهش کمیت و کیفیت محصول ختم می شود .
اگر سطح خاک زراعی خشک بوده و عاری از عناصر ریز مغذی باشد می توان از محلول پاشی برگی این عناصر در گیاه کلزا در اوایل دوران رشد گیاهی استفاده کرد.
این فرآیند موجب افزایش عملکرد روغن و دانه می شود .
فرآیند محلول پاشی ترکیب سولفات روی و بوریک اسید سبب افزایش غلظت دو عنصر در دانه کلزا می شود از لحاظ غنی سازی دارای اهمییت بسیاری می باشد .
آهن یکی دیگر از عناصر ضروری برای رشد این گیاه می باشد که در صورت کمبود آهن تعداد رنگدانه های فتوسنتز کننده و مقدار کلروفیل کاهش می یابد .
افزایش PH در ریشه ها غلظت آهن افزایش می یابد و زردی برگ ها کمبود آهن را نشان خواهند داد .
نیترات در خاک های آهکی سبب عدم جذب آهن و مس خواهد شد.
اما اهمییت روی در افزایش شاخه بندی گیاه کلزا بسیار مشهود است که در مناطق مریستمی به دلیل کارایی آن در تولید هورمن اکسین کلزا می باشد .
به دلیل PH قلیایی خاک که باعث ترکیب روی با مواد آلی ، مجموعه ایی از روی را تشکیل داده که برخی آن غیرقابل انحلال می باشند .
این گیاه نیاز زیرای به نیتروژن دارد اما عکس العمل آن بسته به شرایط آب و هوایی ، نوع خام و منطقه و رطوبت خاک دارد .
اما سولفات آمونیوم برای تامین گوگرد موردنیاز برای بهبود عملکرد گیاه کلزا بسیار مناسب است .
کمبود آب اثری سوء بر فرآیند رشد گیاه کلزا دارد و در مراحل مختلف فنولوژیکی گیاه کلزا اثرات مختلفی در میزان روغن و پرتئین کلزا دارد و به ژنوتیت و مرحله نمو گیاه بستگی دارد .
خواص درمانی کلزا
روغن کلزا به خارج کردن خلط سیته مفید بوده و برای تنگی نفس و سرماخوردگی بسیار مورد استفاده قرار می گیرد .
ریشه این گیاه حاوی ویتامین C بوده و ادرار است . برای رفع سرفه های مزمن و نزله های ششی می توان از شیره گیاه استفاده کرد.
ویژگی های کلزا
دارای دو تیپ بهار و پاییز است (امکان کشت در شرایط متفاوت)
فصل رشد با دانه های روغنی مانند پنبه ، سویا ، آفتابگردان متفاوت است
کشت کلزا در پاییز نیاز به آبیاری کم است
کشت کلزا در پاییز به دلیل رنگ زد برای زنبورعسل و توسعه زنبورداری بسیار مناسب است.
خواص کلزا
چربی های اشباع شده در روغن کلزا در مقایسه با روغن زیتوت 3.14 یا 6 درصد است ، اسیدهای چرب امگا 3 در کلزا 10 برابر بیش تر است.
ویتامین E در آن 50 درصد بیشتر است .
روغن کلزا یکی از سالم ترین روغن ها می باشد اماتنها نگرانی در این است که به هنگام داغ شده سریع شروع به دودکردن می کردن که در اینجا اسیدهای چرب موجود در روغن اکسیده شده و رادیکال های خطرناک آزاد و ایجاد می شود .
روغن کلزا برای کاهش بیماری های قلبی بسیار مناسب است.
و نه تها باعث افزایش کلسترول بدن نمی شود خطر ابتلا به بیماری های قلبی عرقی را هم کاهش می دهد زیرا با ماده گیاهای به نام «فیتوسترول» ترکیب شده و باعث جذب کلسترول خون می شود .
روغن کلزا به یکی روغن های سالم و سلامتی بخش تبدیل شده و در بازار های سراسر جهان می توان یافت و در مجموع جز سومین روغن نباتی معروف در جهان شناخته می شود .
روغن کلزا برای سرخ کردنی ها بسیار توصیه شده و دارای ویتامین Eمی باشد که خطر ابتلا به بیماری قلبی ، سرطان و اختلال حافظه را کاهش می دهد .